Niektórzy tylko marzą o podróżach, a inni marzą i mają wiele szczęścia, które pozwala im je odbywać. Do tej drugiej grupy należy wielki polski podróżnik Paweł Edmund Strzelecki, syn geografa i geologa. Człowiek, któremu los nie szczędził trudów, zbiegów okoliczności i przychylnych ludzi.
Strzelecki to pierwszy Polak, który okrążył świat, by go badać. Nigdy wcześniej i nigdy później żaden Polak nie odwiedził tylu miejsc, dokumentując, badając i tworząc mapy. Jednak jego podróż była nie turystyką, ale autentycznym powodem zmian na lepsze całych regionów. Zarówno pod względem gospodarczym jak i finansowym.
Szczęście do majątków
Strzelecki nie pochodził z bogatej rodziny, dlatego nie mógł liczyć, że jego marzenia o podróżach pomogą za życia spełnić rodzice – zubożali szlachcice, których dochody stanowiła dzierżawa ziemi i nieruchomości. Dlatego wcześnie wziął sprawy w swoje ręce i od wczesnych lat próbował zapracować na wojaże po świecie. Na kilka lat zniknął z domu i niewiele wiemy o tym, co wówczas robił i gdzie przebywał. Tylko w pisanym wciąż pamiętniku wspominał o życiu w wielkim niedostatku. Po śmierci rodziców prawdopodobnie cały spadek, który przypadł mu w udziale, przeznaczył na pierwsze większe podróże. Kolejny spadek pozwolił mu rozwinąć skrzydła i wyjechać poza granice kontynentu. A spadek ten otrzymał dość nieoczekiwanie po generale artylerii litewskiej Franciszku Sapiesze. Podjęcie pracy u oznaczonego Orderem Orła Białego, nieco niefrasobliwego gentelmana otworzyło nowy rozdział w życiu Strzeleckiego.
Po zakończeniu kariery wojskowej Sapiecha niezwykle chętnie podróżował. Problem w tym, że nie wszystkie z tych podróży były właściwie skalkulowane. Pojawiły się długi, z których syna kochanki Poniatowskiego pomógł wyciągnąć właśnie Strzelecki. Sapiecha ufał swojemu wybawcy na tyle, że upoważnił go do dokonywania różnych czynności prawnych w swoim imieniu. Strzelecki wykorzystał ten zaszczyt i zaoszczędził na tyle dużo, że w połączeniu z majątkiem, jaki zostawił mu Sapiecha, w końcu zyskał na tyle dużo gotówki, że podróże w zupełnie nieznane stały się możliwe.
Podróż dookoła świata okiem amatora
Edmund Strzelecki prowadził bardzo rozległe badania, te najbardziej znane dotyczą Australii. Mniej znane, a równie istotne dla historii świata badania Strzelecki prowadził w Ameryce Północnej, Południowej, w Meksyku i na Kubie. Były to badania gleboznawcze, mineralogiczne, klimatyczne, ale nie tylko, bo w kręgu jego zainteresowań pozostawała również etnografia.
Dziś wiadomo, że zgromadzone przez niego dane przyczyniły się wymiernie do rozwoju gospodarki wielu krajów. Co szczególnie ciekawe, kiedy zestawi się to z udowodnioną informacją o tym, że Strzelecki nie skończył żadnej wyższej uczelni, był więc urodzonym badaczem samoukiem. To i właśnie taki samouk opracował bardzo skomplikowane plany nawodnienia i zagospodarowania terenów Gippsland (stan Wiktoria, Australia), które dziś są jednymi z ważniejszych regionów rolniczych w Australii. Zresztą ten niedostępny stan, wcześniej uważamy za zupełnie nieznany otrzymał od Strzeleckiego wiele nazw geograficznych, wyczerpujące opisy zjawisk i natury. To Strzelecki właśnie zdobył najwyższy szczyt tego kawałka świata i nazwał go Górą Kościuszki (2228 m n.p.m.).
Polski badacz szkicował mapy Nowej Walii i Tasmanii, gdzie odkrył żelazo, azbest, złoto, węgiel, miedź i różne marmury. Odwiedzał miejsca, do których nikt wcześniej nie ośmielał się zaglądać, spał pod gołym niebem, jadł tylko suchary i słoninę. W tych podróżach sprzyjało mu niezwykłe zdrowie i kondycja fizyczna. Do swojej ukochanej pisał jak trudno było wyznaczyć poszczególne elementy na owych mapach i jak wiele wysiłku kosztowało to jego towarzyszy podróży.
Przeczytaj też:
Romantycznie zakochany w Aleksandrze czy w sobie samym?
„Times” pisał o nim jako o gentelmanie o kryształowych wartościach. Strzelecki ponadto był wyjątkowo wrażliwym człowiekiem, dlatego nie mógł spokojnie patrzeć na zło, jakie spotykało ludność autochtoniczną, biedotę czy niewolników. Był przystojny i dystyngowany, cechował się nienagannymi manierami. To jednak obraz z czasów, kiedy polski podróżnik dysponował już sporym majątkiem. Wcześniej, kiedy jeszcze mieszkał w Polsce przez ojca i wybrane przez siebie niewiasty postrzegany był jako biedak bez perspektyw. To właśnie przesądziło o jego uczuciach na całe życie. Zakochał się w Adynie Turno (Aleksandra Katarzyna Turno), córce oficera Księstwa Warszawskiego. Niestety ojciec nie był zainteresowany wydaniem Adyny za syna zubożałych ziemianin. Szukał dla niej kogoś kto będzie mógł pomóc jemu samemu w ratowaniu sytuacji majątkowej.
Miłość Strzeleckiego do Adyny jest co najmniej tajemnicza, by nie powiedzieć dziwna. Paweł Edmund Strzelecki korespondował z Adyną ponad 20 lat. Opisywał jej ze szczegółami swoje podróże i choć zachowało się niewiele listów z tamtego okresu, wiemy na pewno, że córka Adama Turno pozostała na tyle wierna Strzeleckiemu, że nigdy nie wyszła za mąż. Co więcej najpewniej wierzyła w zapewnienia ukochanego o wspólnej przyszłości, na którą jednak badacz nigdy się nie zdecydował. Najpierw podróżował po całym świecie, a później tłumaczył się sytuacją finansową. Być może spotkali się w Paryżu w okolicy 1884 roku czy w Genewie dwadzieścia lat później. Nie zmienia to faktu, że romantyczna miłość nie sprostała połączeniu szalonego życia wyższych sfer, jakie prowadził Strzelecki ze środowiskiem elity ziemiańskiej, w którym do końca życia obracała się Adyna.
Strzelecki poza wynikami badań pozostawił po sobie góry, rzekę, zatokę, miasteczko, pustynię a nawet rezerwat przyrody.
—
Zainteresowanych szczegółami jego biografii odsyłamy na Kanał YouTube – Nauka. To Lubię
Ten wpis nie posiada jeszcze żadnych komentarzy.